قلیان در دورانی، عضو مهمی از زندگی مردم ایران بود و حتی در یک رخداد سیاسی هم نقش مهمی ایفا کرد و در ماجرای تحریم تنباکو، توقف استعمالش، رفتاری اعتراضی از سوی مردم برای اعتراض به سیاست های حکومت بود.

قلیان به تدریج در تاریخ ایران با رقبایی همچون سیگار و پیپ و انواع مواد مخدر مواجه شد که در میان اقشار مختلف برای خودشان جایی باز کردند و قلمرو قلیان به قهوه خانه های جنوب شهر محدود شد، اما این رقبا نتوانستند به طور کامل قلیان را از عرصه خارج کنند و چند سال بعد این وسیله عجیب استعمال دخانیات دوباره توانست به جمع های خانوادگی و دوستانه برگردد، اما اینبار مشتری های قلیان فقط بزرگترها نبودند و جوانان گوی سبقت را در استعمال قلیان ربودند و حالا اوضاع خیلی خرابتر از آن چیزی است که بتوان تصورش را کرد.

قلیان ابزار تفاخر برای پسران و خودنمایی برای دختران

قلیان حالا به ابزار تفریح جوانانه‌ تبدیل شده و ضمن اینکه با دیگر آلات مصرف دخانیات و سیگار رقابت می کند، علاوه بر جمع های مردانه و پسرانه قهوه خانه ای و سفره خانه ای، به جمع‌های زنانه و دخترانه ورود کرده و زنان و دختران جوان علاوه بر استعمال آن در جمع های دوستانه و حتی خانوادگی، مشتریان ثابت سفره‌خانه‌های سنتی و اماکن‌ عرضه قلیان شده‌اند و تا زمانی که سرخی ذغال به سیاهی خاکستر تبدیل نشود و چای قوری ته نکشد، از قلیان جدا نمی شوند!

قلیان حتی حالا در برخی جمع های جوانان وسیله تفاخر است، دختران جوان با استعمال بیش از حد آن در جمع های مختلف بدنبال خودنمایی و ثابت کردن خودشان هستند و از سوی دیگر بسیاری از میزبانان جوان، به عرضه آن به مهمانانشان مفتخرند!

روشنفکرها سیگار می کشند، دختر و پسر هم ندارد!

اینروزها در جمع جوانان هرکس ادعای امروزی بودن دارد و می خواهد به اصطلاح در جمع دوستان کم نیاورد، قلیان می کشد، هرچند برخی جوانان که ادعای روشنفکری دارند فقط سیگار می کشند و دختر و پسر هم ندارد. آنها می گویند کسی که سیگار می کشد دیگر تمایل زیادی به قلیان ندارد!

قلیان حالا در شکل و اندازه ها و فرمت های جدید و مشتری‌پسند عرضه می شود، از قلیان مسافرتی گرفته تا قلیان هایی در آغوش مجسمه های چند صد هزار تومانی که صادر هم می شوند!

کارشناسان بر این باورند که مصرف هر وعده قلیان برابر مصرف یک پاکت سیگار است و در هر بار مصرف، دود بسیار زیادی وارد ریه می شود که به دنبال آن عوارض زیادی برای مصرف‌کننده در درازمدت ایجاد می شود، استفاده از قلیان به صورت مشترک، خطر انتقال بیماری‌های عفونی مانند هپاتیت، سل، آنفلوانزا و بیماری‌های ریوی را در پی خواهد داشت.

دورهمی بدون قلیان لطفی ندارد

ولی مصرف کنندگان نظر دیگری دارند، آنها معتقدند که دود ناشی از مصرف قلیان از آب رد شده و مواد سمی آن توسط آب جذب می شود و اینکه مصرف آن مانند مواد مخدر اعتیادآور نیست، در حالی که این باور نادرست بوده و علاوه بر ضررهای زیاد قلیان برای ریه، جوانان با گرایش به قلیان رفته رفته به آن وابسته می شوند به طوری که قلیان پای ثابت جمع های آنان خواهد شد و برای برخی از آنها دورهمی بدون قلیان لطفی ندارد.

کافه ای که قلیان نداشته باشد، کافه نیست!

دختر جوانی می گوید ترجیحش این است که برای تفریح عصرگاهی حتما به کافه ای برود که قلیان عرضه کند و لیست تمام کافه ها و سفره خانه هایی که قلیان عرضه می کنند را هم دارد و می گوید کافه‌ای که قلیان نداشته باشد برای او جذابیتی ندارد.

همانگونه که این دختر جوان می گوید، رونق کافه ا و سفره خانه های سنتی به شکل عجیبی با قلیان گره خورده است و آنها که قلیان را از منو حذف می کنند، مشتریان بسیاری را از دست می دهند، پس صرفه کار فعلا در عرضه قلیان است!

اما علت چیست که قلیان پای ثابت تفریحات دختران و پسران جوان شده و بساط قلیان کشی در پارک ها و سفره خانه ها به شکل عجیبی برپاست و کافه ها مجبورند برای کسب رونق و درآمد بیشتر، قلیان را به منوی خود اضافه کنند تا مشتری های جوانشان را از دست ندهند!

فروش قلیان و تنباکو و ذغال و هرچه به استعمال قلیان مربوط شود، سود خوبی دارد، این را مغازه دارهایی می گویند که این اقلام را می فروشند و تعدادشان هر روز در شهر بیشتر و بیشتر می شود.

باخت بزرگ تلویزیون و متولیان فرهنگی اجتماعی به قلیان

وجود تعداد قابل توجه مغازه های فروش قلیان و ادوات آن در نقاط مختلف شهر نشانگر افزایش اقبال خانواده ها به قلیان و در نتیجه سود فروش این اقلام است که نمی توان از آن گذشت، از طرفی عرضه زیاد قلیان در شهر چه در مغازه ها و چه در سفره خانه ها و کافه ها، کاهش قبح مصرف و افزایش حجم ورود قلیان به خانه ها را در پی  دارد، بویژه اینکه همچنان باور سنتی بر این است که ضرر قلیان کمتر از سیگار است و اگر اقدامات فرهنگی نتوانست افراد خانواده و فامیل را دور هم جمع کند، قلیان به سادگی توانسته این اتصال را برقرار کرده و بویژه جمع های جوانان فامیل را تا پاسی از شب دور هم نگه دارد، کاری که کمتر برنامه تلویزیونی یا فیلم و سریالی در ایران توانسته انجام دهد.

مغازه های قلیان فروشی دسترسی خانواده ها به ابزار استعمال انواع دخانیات را آسان تر کرده اند و هر کس در هر ساعت از شبانه روز می تواند به راحتی این اقلام را آنهم با کیفیت خوب تهیه کند. این مغازه ها مثل قارچ در خیابان‌ها قد علم کرده‌اند؛ مغازه‌هایی که گویی مسئولیت پشتیبانی بساط دود و دم را در خانه ها، مهمانی ها، کافه ها، شب نشینی ها و … بر عهده داشته و سود خوبی برای صاحبان شان دارند.

فروش قیلان و تنباکو سود خوبی دارد

از صاحب یک مغازه قلیان فروشی دلیل انتخاب این شغل را می پرسم، می گوید: کاسبی بهتر از این سراغ ندارم، فروش قیلان و تنباکو سود خوبی دارد! در همین حین خانمی وارد مغازه می شود و در گفت‌وگو با مغازه‌دار برای خرید تنباکو و ذغال، آنچنان اطلاعات دقیقی از انواع قلیان ها و طعم تنباکو و ذغال مرغوب ارائه می دهد، که چند دقیقه ای فقط به او خیره می شوم.

قلیان در فضای مجازی نیز قلمرو خاص خودش را دارد، از صفحات فروش انواع قلیان های لوکس و جدید و شارژی و غیر شارژی در طرح ها و رنگ ها و اندازه های مختلف تا انواع محصولات مرتبط با قلیان با انبوه دنبال کنندگان و مشتری و تولیدکنندگانی که علاوه بر بازار داخل، بازار خارجی را هم دست گرفته اند و جالب تر اینکه در صفحه خود محتواهای آموزشی در خصوص انواع طعم ها و نحوه مصرف قلیان نیز دارند.

آیا قانونی با جمع آوری مراکز فروش قلیان وجود ندارد؟

به گزارش ایسنا، متولیان بهداشت و درمان همواره از مضرات قلیان سخن گفته اند، اما به دنبال شیوع کرونا نگرانی آنها نسبت به مصرف قلیان بیشتر شد، هم به جهت نحوه مصرفش که بین افراد دست به دست می شود، هم به این جهت که قلیان به نوعی بهانه شب نشینی ها و دورهمی های خانوادگی و دوستانه است و می تواند آغازی بر استفاده از مواد مخدر ممنوعه باشد و هم به این جهت که کرونا و قلیان هر دو با سیستم تنفسی سروکار دارند و دقیقا به همین دلایل یکی از سوالاتی که به ذهن متبادر می شود اینست که چرا با وجود همه این نگرانی ها نه تنها بساط قلیان فروشی ها و عرضه قلیان در اماکن عمومی جمع نمی شود، که هر روز شاهد آغاز بکار یک مغازه قلیان فروشی دیگر و رونق بیش از پیش بساط قلیان کشی در کافه ها و سفره خانه ها و پارک ها و … هستیم.

قلیان قبح خود را از دست داده است!

شهریار حسینی، سرپرست شبکه بهداشت و درمان اراک در گفت و گو با ایسنا، در این خصوص اظهار کرد: در رابطه با مراکز عرضه قلیان در سطح شهر، بازدید و نظارت ها در حال انجام بوده و در همین راستا در هفته چندین متخلف به دادگاه ارجاع داده می شوند اما متاسفانه گوشی در این خصوص شنوا نیست.

وی افزود: متاسفانه قلیان قبح خود را در خانواده ها از دست داده به طوری که در برخی خانه ها تمام اعضای خانواده آنرا را استعمال می کنند و نکته دیگر این است که همچنان سیگار نسبت به قلیان قبح بالاتری دارد و هرکسی به راحتی اقدام به استعمال سیگار نمی کند.

حسینی اضافه کرد: خلاء فرهنگی در این زمینه مشهود است و می‌بایست در این رابطه کار فرهنگی انجام شود تا بتوان عدم استعمال قلیان را فرهنگ سازی کرد.

وی با بیان اینکه مجوز مراکز عرضه قلیان از سوی اتاق اصناف صادر می‌شود، گفت: در خصوص عرضه سیگار قوانینی ابلاغ شده که به طور مثال سیگار نخی عرضه نشود و عرضه آن در تمام مراکز صورت نگیرد و قطعا برای عرضه آلات قلیان نیز قوانین و مواردی وجود دارد که رسیدگی به این موارد مربوط به اتاق اصناف است.

تفریح یا ماراتون مرگ؟

مصرف قلیان‌های میوه‌ای و معسل میزان اکسیژن خون را کاهش می‌دهد و سرگیجه‌ای خفیف در مصرف‌کننده ایجاد می‌کند، همین موضوع در کنار تولید دود زیاد این نوع تنباکو هر روز بر تعداد هواداران آن افزوده است و این در حالی است که پزشکان معتقدند ترکیبات موجود در تنباکوهای میوه‌ای بر اثر برخورد با گرمای ذغال فورا اکسید می‌شود و خاصیت سرطان‌زایی پیدا می‌کند و همین فرایند باعث می‌شود آثار زیانبار تنباکوهای میوه‌ای صدها برابر بیشتر از تنباکوهای خوانسار و سنتی باشد. جذابیت و مصرف زیاد این نوع قلیان، ضررهای جبران‌ناپذیری برای مصرف‌کننده در پی دارد.

برای آنها که نمی دانند، تنباکوی معسل یک ماده اساسی است که در قلیان مورد استفاده قرار می گیرد. این ماده از برگهای تنباکو متنوعی تشکیل شده است ، که در آن می توان طیف گسترده ای از مزه ها را که ناشی از ترکیب اسانس، مواد افزودنی و شیرین کننده است را پیدا کرد.

درخصوص منع قلیان به تنهایی و به صورت ویژه چیزی در قوانین دیده نمی‌شود. همه قوانین موجود، به دخانیات، اعم از توتون و تنباکو و مشتقات آن، اختصاص دارد اما مهم‌ترین قانون موجود در این‌باره “قانون جامع کنترل و مبارزه ملی با دخانیات” است که در سال ۱۳۸۵ به تصویب مجلس شورای اسلامی رسید و بر اساس ماده ۳ این قانون، هر نوع تبلیغ، تشویق مستقیم و غیرمستقیم یا تحریک افراد به استعمال دخانیات اکیدا ممنوع است. بر اساس ماده ۷ این قانون نیز مواد دخانی باید از سوی افراد دارای پروانه فروش عرضه شود و توزیع فرآورده‌های دخانی از سوی اشخاص بدون پروانه فروش ممنوع است.

جدا از سیاست‌گذاری‌های کلی که در قانون جامع کنترل و مبارزه ملی با دخانیات آمده است، مهم‌ترین موضوع در این قانون، منع مصرف مواد دخانی در اماکن عمومی است. بر اساس ماده ۱۳ این قانون، استعمال دخانیات در تمامی وزارتخانه‌ها، سازمان‌ها، موسسات و شرکت‌های دولتی، شرکت‌های ملی نفت و گاز و پتروشیمی، شهرداری‌ها، بانک‌ها، مؤسسات و شرکت‌های دولتی و موسساتی که تمامی یا قسمتی از بودجه آنها از بودجه عمومی تامین می‌شود و نهادهای انقلاب اسلامی ممنوع بوده و برای متخلفان نیز مجازات تعیین شده است.

در تبصره یک این ماده قانونی هم علاوه بر فهرست ذکر شده از نهادهای دولتی، عمومی و انقلابی، مصرف دخانیات در اماکن عمومی یا وسایل نقلیه عمومی نیز ممنوع و مشمول مجازات شده است. حال سوال این است که بوستان‌ها، تفرجگاه‌ها و قهوه‌خانه‌ها که امروز مهمترین اماکن مصرف قلیان هستند، آیا جزو «اماکن عمومی» محسوب نمی‌شوند تا این ممنوعیت در خصوص آنها اعمال و بساط قلیان در آنها جمع شود؟

خودمان تولیدکننده ایم

حسین عباسی، رئیس اتحادیه خوار و بار و لبنیات اراک در اینباره گفت: هیچ گونه منع قانونی برای فروش ادوات قلیان و کالاهای دخانیات در قانون وجود ندارد و تنها، تبلیغات در این حوزه ممنوع است. دخانیات و تنباکو در داخل کشور تولید می شود و نمی توان انتظار داشت مردم آنرا خریداری نکنند چراکه این محصولات در کشور در حال عرضه و فروش است.

وی ادمه داد: در زمینه فروش دخانیات ۱۹۲ رسته عمده فروشی و خرده فروشی(۸۹ عمده و ۱۰۳ خرده) دخانیات و ۹۲۳ مجوز فروش خرده فروشی کالاهای دخانی برای سوپرمارکت ها و خواروبارفروشی ها وجود دارد.

معدوم سازی بیش از ۷۰۰ قلیان در سال جاری

سیدغلامرضا میری، مسئول بهداشت محیط مرکز بهداشت شهرستان اراک نیز در این رابطه با اشاره به مراکز عرضه قلیان از جمله سفره خانه و قهوه خانه ها و همچنین مراکز عرضه آلات قلیان اضافه کرد: صدور مجوز مراکز عرضه آلات قلیان شامل تنباکو، قلیان و… اصلا ارتباطی به وزارت بهداشت ندارد و تنها بازرسی مشترک از آنها انجام می شود، اما مرکز بهداشت هیچ اقدام قانونی در این رابطه نمی تواند انجام دهد.

وی در خصوص برخورد با مراکزی که جهت عرضه قلیان برای استعمال فعالیت می کنند، ادامه داد: تمام موارد در این خصوص پیگیری شده البته پیگیری این مهم مربوط به نهادهای مختلف از جمله نیروی انتظامی، اماکن، اتاق اصناف، شهرداری و… است و مرکز بهداشت تنها متولی این موضوع نیست.

میری ادامه داد: مرکز بهداشت وظیفه بازدید و جمع آوری قلیان و برخورد قضایی و پلمب را بر عهده دارد، این نظارت در تمام مراکز اعم از دکه های پارک ها، سفره خانه ها، قهوه خانه ها و… به صورت ماهانه، فصلی، سالیانه و… انجام و موارد مکشوفه معدوم سازی می شود. پرونده تمام این اماکن بویژه در شرایط شیوع کرونا موجود است. در  سال جاری از ابتدای سال بالغ بر ۷۸ مرکز عرضه قلیان پلمب شد و به مراجع قضایی معرفی شدند، حتی برخی ار این مراکز بیش از یکبار با عنوان تهدید علیه سلامت عمومی معرفی و جریمه و پلمب شده اند.

پذیرش مشتری پشت درهای بسته!

مسئول بهداشت محیط مرکز بهداشت شهرستان اراک خاطرنشان کرد: متاسفانه در برخی اماکن، پذیرش مشتری به صورت تلفنی و پشت درب های بسته انجام می‌شود و با وجود پیگیری های متعدد، به دلایل مختلف نمی توان تمامی آنها را شناسایی و پلمب کرد. تاکنون ساماندهی لازم در خصوص این مراکز صورت گرفته، اما مطلوبیت کامل نداشته است.

میری با اشاره به اینکه از ابتدای سال جاری تا بیش از ۷۰۰ قلیان در سطح شهر معدوم شده است گفت: عرضه قلیان بویژه در این شرایط کرونایی باید به طور کامل ممنوع باشد اما هنوز ممنوعیت کلی ایجاد نشده است.

منبع : ایسنا