پیشرفت قابل توجه در مذاکرات وین

هر چند برخی از موضوعات و اختلافات قابل توجهی هنوز در وین روی میز است، اما مقامات نزدیک به هیات ایرانی معتقدند، در مجموع روند مذاکرات در فضایی حرفه‌ای، جدی و کم‌تنش تا کنون پیش رفته است و دیدگاه‌ها در موضوعات مختلف به هم نزدیک شده است.

دور هشتم مذاکرات وین در حالی از روز شنبه به مدت یک هفته متوقف شد که روند گفت‌وگوها نسبت به یک ماه گذشته پیشرفت قابل توجهی داشته است و طرف ها توانسته اند بخش قابل توجهی از متن توافق بازگشت به برجام را پیش ببرند و از اختلافات مهم و کلیدی بکاهند.

یکی از عوامل پیشرفت قابل توجه در مذاکرات در دور هشتم نسبت به دور هفتم این بوده است که طرف های اروپایی برجام از کشاندن بحث‌های مذاکراتی به فضای رسانه ها خودداری کردند و مذاکرات توانست تا حد زیادی دور از حاشیه سازی ها پیش برود.

به گفته مقامات نزدیک به مذاکرات در وین، مذاکرات تا مرحله‌ای پیش رفته است که با اتخاذ تصمیمات سیاسی لازم، امکان دستیابی به توافق وجود خواهد داشت.

به نظر می آید در بخش ها و سرفصل‌های اصلی مذاکرات هم چنان مسایل و مواردی از اختلاف وجود دارد اما در دو موضوع راستی آزمایی و تضمین ها به نظر چالش ها و تنش های بیشتری میان طرف ها به چشم می خورد. در عین حال مقامات نزدیک به هیات ایرانی تصریح دارند، درباره دو موضوع تضمین‌ها و راستی‌آزمایی اصول قطعی مورد نظر ایران پذیرفته شده است به شکلی که ابتدا باید آمریکا لغو تحریم ها را اجرا کند و اجرای آن توسط ایران راستی آزمایی شود، سپس ایران اقدامات هسته‌ای خود را انجام می دهد. هر چند اصل دو ایده تضمین‌ها و راستی‌آزمایی از چند هفته پیش به رسمیت شناخته شده‌ است، اما جزئیات آن‌ها هنوز نهایی نشده و حل و فصل کامل اختلاف نظرها در مورد جزئیات این دو مبحث نیازمند بحث بیشتر و اتخاذ تصمیمات سیاسی است. تبدیل ایده‌ها و راهکارها به متن حقوقی و فنی که مورد توافق همه طرف ها باشد امری بسیار پیچیده و زمان بر است.
یکی از موضوعات مورد اختلاف آن بخش از فعالیت‌های هسته‌ای ایران است که در یکی دو سال اخیر فراتر از برجام به موازات گسترش تحریم های آمریکا توسعه یافته است. ایران تاکید دارد که از دستاوردهای هسته‌ای خود در این راستا حفاظت می کند. حتی اگر این دستاوردها متوقف شوند یا در انبار ذخیره شوند دانش به دست آمده برای ایران در زمینه تولید و توسعه و سوخت هسته ای از بین بردنی نیست.

بازی اروپا و آمریکا با اهرم فشار “زمان” در مذاکرات وین

تعیین ضرب‌الاجل‌های مختلف از سوی سه کشور اروپایی و فشار به مذاکره کنندگان ایرانی از این منظر موضوعی است که از ابتدای شکل گیری مذاکرات مطرح شده است و به طور متقابل از سوی ایران رد شده است. سه کشور اروپایی در سطوح مختلف تلاش کردند تا با طرح تاریخ هایی مثل پایان ژانویه یا اوایل یا اواسط فوریه برای مذاکرات تعیین تکلیف کنند با این بهانه که فعالیت‌های هسته‌ای ایران به نحوی در حال پیشرفت است که دیگر در چارچوب برجام نمی گنجد و باید برای آن برجام جدیدی نوشت. اما همه طرف ها حتی کشورهای اروپایی و آمریکا با توجه به تجربه مذاکرات سال ۲۰۱۵ می دانند که فشار تصنعی و غیرمنطقی به مذاکره کنندگان در این موضوع نه تنها فایده ای ندارد بلکه ممکن است نتیجه عکس بدهد.

ایران در این دو ماه که از مذاکرات می گذرد تلاش کرده تا هر چه بیشتر به روند مذاکرات سرعت دهد اما طرف های اروپایی و غربی باید بدانند اولا عامل شرایط فعلی خودشان هستند، دوما با توجه به تجربه تلخ اجرای ناقص برجام و سپس خروج آمریکا از این توافق، طرف ها در شرایط به مراتب بی اعتمادتر نسبت به ۲۰۱۵ درحال مذاکره هستند از این رو تلاش برای فشار به ایران برای رسیدن به توافق موثر نخواهد بود چرا که هدف از این مذاکرات صرفا بازگشت تبلیغاتی به برجام نیست بلکه همه طرف ها به ویژه ایران می خواهند از مزایای این توافق بهره مند شوند اما با ضریب اطمینانی بیشتر و بهتر از گذشته.

اکنون همه چشم ها به سمت وین است و اینکه طرف‌های مذاکره کننده با چه دستور کاری به میز مذاکرات باز می گردند؛ با دست پر یا خالی.

در هفته گذشته ایران در موضعی تازه اعلام کرد که حتی حاضر است در صورت لزوم برای تسریع در روند مذاکرات و کیفیت بخشی به آن با هیات آمریکایی به طور مستقیم مذاکره کند. این موضع در حالی اعلام شد که تا پیش از این ایران گفته بود تا وقتی آمریکا تحریم های برجامی علیه ایران را لغو نکند و به برجام بازنگردد، این کشور حق بازگشت به برجام و شرکت در مذاکرات به طور رسمی ندارد و از سویی مذاکره مستقیمی در این رابطه با آمریکا نخواهد داشت. مقامات کشورمان تاکید کردند تنها در صورتی به مذاکره با آمریکا تن می دهد که احساس کند این مساله ما را به یک “توافق خوب” در راستای منافع ملی مان هدایت می کند.

اکنون نوبت آمریکاست تا برای دستیابی به نتیجه در مذاکرات و فراهم شدن بازگشتش به برجام کمی مشت خود را باز کند. بدون شک آمریکا بزرگترین مقصر شرایط کنونی است و نباید خود را پشت اروپا و اهرم فشار “زمان” پنهان کند. انتظار است تا آمریکا مسئولانه‌تر در مذاکرات حاضر شود و برای اجرای موثر و مطلوب برجام به ایران تضمین های لازم را ارایه کند.