دکتر کوروش نعمانی ، با اشاره به ۱۰ خردادماه روز جهانی بدون دخانیات اظهار کرد: همه‌گیری مصرف دخانیات یکی از مشکلات جهانی و همچنین کشور ما در عصر حاضر است؛ توسعه بی سابقه تولیدات مواد دخانی و فروش فوق العاده آن در سراسر دنیا خصوصاً نواحی کم درآمد زیان‌های جسمی و روحیی را برای جوامع به همراه دارد به گونه‌ای که بسیاری از مرگ‌های ناشی از سرطان ریه، حفره دهان، معده، مری، مثانه، پانکراس و کلیه به دخانیات نسبت داده می‌شود. همچنین استعمال دخانیات موجب افزایش بروز بیماری‌های قلبی، عروقی و مرگ و میر ناشی از این بیماری می‌شود.

آثار استنشاق دود تحمیلی سیگار

وی افزود: آثار استنشاق تحمیلی دود سیگار نیز کمتر از عوارض ناشی از استعمال دخانیات نیست؛ دانشمندان بر این عقیده‌اند که دود محیطی سیگار از نقطه نظر سلامت هیچ آستانه مجازی ندارد زیرا دستگاه‌های تهویه و همچنین تمهید جداسازی مکان‌های استعمال دخانیات، هیچکدام به طور کامل هوایی پاک و عاری از آلاینده را فراهم نمی‌آورند بنابراین راه محافظت از آن قرار نگرفتن در معرض استنشاق تحمیلی دود سیگار است.

کارشناس گروه پیشگیری و مبارزه با بیماری‌های غیر واگیر مرکز بهداشت خوزستان گفت: با توجه به گزارش سازمان جهانی بهداشت، اگر الگوی استعمال دخانیات تغییر نکند تلفات ناشی از استعمال دخانیات چندین برابر خواهد بود. در دو سال و نیم گذشته، بر اثر پاندمی ویروس کرونا حدود ۶ میلیون نفر جان باختند این در حالی است که در همین مدت حدود ۲۰ میلیون نفر به علت بیماری‌های ناشی از مصرف دخانیات جان خود را از دست دادند که جلوگیری از افزایش این آمار مستلزم تلاش‌های فراوان و همه جانبه است.

نعمانی افزود: در این راستا سازمان جهانی بهداشت طبق روال هر سال به مناسبت روز جهانی بدون دخانیات در تاریخ ۳۱ ماه می مصادف با ۱۰ خردادماه، نسبت به اعلام شعار سال و اطلاع‌رسانی لازم به کشورهای عضو برای گرامیداشت این مناسبت اقدام می‌کند که امسال نیز شعار “دخانیات، تهدیدی برای محیط زیست ما ” برای این روز تعیین کرده است.

وی ادامه داد: هدف از انتخاب این شعار و اجرای پویش جهانی، افزایش آگاهی مردم در مورد آثار سوء زیست محیطی و سلامتی فرآیندهای مرتبط با کاشت، برداشت، تولید، توزیع، فروش تنباکو و محصولات دخانی با هدف تقویت مطالبه‌گری برای اجرای معاهده جهانی کنترل دخانیات و کاهش مصرف دخانیات به ویژه برخورداری از محیط زیست بدون دخانیات و افزایش تقاضا برای درمان مصرف دخانیات است. بر همین اساس، شعار ملی امسال با عنوان “دخانیات، تهدیدی برای سلامت و محیط زیست ما” تعیین و عناوینی برای این هفته در نظر گرفته شده است.

صنایع دخانیات چگونه به محیط زیست آسیب می‌زنند؟

کارشناس گروه پیشگیری و مبارزه با بیماری‌های غیر واگیر مرکز بهداشت خوزستان گفت: بر اساس مستندات به دست آمده در جهان، صنایع دخانی سهم زیادی در تحمیل خسارات زیست محیطی به کره زمین دارند؛ این صنایع با تولید سالانه ۸۴ مگاتن گاز گلخانه‌ای معادل دی اکسید کربن (این میزان معادل پرتاب ۲۸۰ هزار موشک به فضا است) موجب تغییرات آب و هوایی و بر هم زدن تعادل آب و هوا در کره زمین می‌شوند و منابع محیط زیست را هدر می‌دهند و به اکوسیستم‌ها آسیب می‌رسانند .

وی تصریح کرد: سالانه حدود ۳.۵ میلیون هکتار زمین برای کشت توتون از بین می‌رود. کشت توتون، فرآیند جنگل زدایی به ویژه در کشورهای در حال توسعه را تشدید می‌کند؛ جنگل زدایی با هدف ایجاد مزارع توتون موجب تخریب خاک و بازده نامناسب یا کاهش ظرفیت زمین و خاک برای رشد هر گونه محصول یا پوشش گیاهی دیگر می‌شود. زمین‌های حاصلخیز که می‌توانند برای کشت محصولات غذایی استراتژیک و مورد نیاز جامعه استفاده شوند، برای تولید تنباکو مورد بهره‌برداری قرار می‌گیرند.

نعمانی افزود: گیاه توتون مواد غنی خاک را از بین می‌برد و حاصلخیزی خاک را کاهش می‌دهد بنابراین ممکن است این زمین‌ها برای رشد سایر محصولات کشاورزی کاربردی نداشته باشند. کاهش ظرفیت خاک و از بین رفتن مواد مغذی آن، نیز نا امنی غذایی و چالش‌های تغذیه‌ای را تشدید می‌کند.

کارشناس گروه پیشگیری و مبارزه با بیماری‌های غیر واگیر مرکز بهداشت خوزستان با بیان اینکه احیای خاک پس از کشت توتون فرآیند پر هزینه‌ای است، افزود: بر اساس داده‌ها و اطلاعات جمع‌آوری شده در سال ۲۰۱۴، در بنگلادش در طول یک سال ۲۰.۶ میلیون دلار صرف معکوس کردن آثار منفی خاک در زمین‌های توتون‌کاری شده است. بیابان‌زایی منتسب به کشت توتون در بسیاری از کشورها از جمله برزیل، هند، اردن و کوبا نیز دیده می‌شود.

وی تصریح کرد: آثار زیست محیطی ناشی از کشت توتون، فشار مضاعفی به منابع کمیاب و اکوسیستم‌های شکننده زمین تحمیل می‌کند. این امر به ویژه برای کشورهای در حال توسعه بسیار خطرناک‌تر است زیرا سهم تولید تنباکو و محصولات دخانی در این کشورها بیشتر است .

کارشناس گروه پیشگیری و مبارزه با بیماری‌های غیر واگیر مرکز بهداشت خوزستان گفت: بار زیست محیطی این مساله بر دوش کشورهایی خواهد بود که توان مقابله با آن برای‌شان کمتر و سخت‌تر است این در حالی است که سود سرشار تولید دخانیات نصیب غول‌های صنایع دخانی که در کشورهای با درآمد بالا هستند، خواهد شد.

نعمانی بیان کرد: با توجه به اینکه حدود ۹۰ درصد از کل تنباکوی جهان در کشورهای در حال توسعه تولید می‌شود، این مساله بر گروه‌های مختلف اجتماعی و اقتصادی تاثیر بسیار نابرابری می‌گذارد. در کشورهای با درآمد کم و متوسط، بسیاری از کشاورزان و مقامات دولتی، تنباکو را به عنوان یک محصول درآمدزا می‌بینند که می‌تواند موجب رشد اقتصادی شود.

وی افزود: با این وجود، مزایای مالی کوتاه مدت این محصول با پیامدهای بلند مدت آن که شامل افزایش ناامنی غذایی است، از بین می‌رود. بدهی‌های مداوم کشاورزان، بیماری و فقر در میان کارگران مزرعه و آسیب‌های زیست محیطی گسترده در کشورهای با درآمد کم و متوسط به وضوح دیده می‌شود.

یک توتون‌کار روزانه نیکوتین ۵۰ نخ سیگار را جذب می‌کند

کارشناس گروه پیشگیری و مبارزه با بیماری‌های غیر واگیر مرکز بهداشت خوزستان تصریح کرد: یک کشاورز توتون‌کار ممکن است در روز به اندازه ۵۰ نخ سیگار، نیکوتین جذب کند. بیماری تنباکوی سبز، نوعی مسمومیت با نیکوتین است که تقریبا از هر چهار کشاورز یک نفر به آن مبتلا می‌شود.

وی افزود: به دلیل قرار گرفتن کشاورزان توتون کار، در معرض سموم دفع آفات، غلظت آلومینیوم و آرسنیک در خون این افراد افزایش می‌یابد. قرار گرفتن مزمن در معرض برخی از آفت‌کش‌ها نیز آثار متعددی بر سلامتی از جمله نقایص مادرزادی، تومورهای خوش خیم و بدخیم، تغییرات ژنتیکی، اختلالات خونی، عصبی و غدد درون ریز دارد.

نعمانی بیان کرد: صنایع دخانی با معرفی محصولات جدید، سبزشویی و حمایت‌های مالی از طرح‌های پایدار محیط زیست و ارائه گزارش در خصوص استاندارد سازی محصولات‌شان در پی آن هستند که به دنیا و مصرف‌کنندگان خود اعلام کنند که محصولات‌شان فاقد هر گونه ضرر و آسیب به محیط زیست است و به نوعی دوستدار محیط زیست هستند که نباید فریب ترفندهای این صنایع را خورد.

کارشناس گروه پیشگیری و مبارزه با بیماری‌های غیر واگیر مرکز بهداشت خوزستان تاکید کرد: کاهش مصرف دخانیات باید به عنوان یک اهرم کلیدی برای دستیابی به همه اهداف توسعه پایدار شناخته شود، نه تنها اهدافی که مستقیماً با سلامت مرتبط هستند. دولت‌ها و سیاست‌گذاران باید قوانینی را وضع و تقویت کنند تا تولیدکنندگان تنباکو و مواد دخانی در قبال هزینه‌های زیست محیطی و اقتصادی ناشی از تولید این محصولات، مسئولیت‌پذیر و پاسخگو باشند.

کارشناس گروه پیشگیری و مبارزه با بیماری‌های غیر واگیر مرکز بهداشت خوزستان با اشاره به اپیدمی مصرف دخانیات در جهان و ایران عنوان کرد: در حال حاضر یک میلیارد و ۳۲۰ میلیون نفر از جمعیت جهان دخانیات مصرف می‌کنند. حدود ۲۳ درصد جمعیت بالای ۱۵ سال جهان نیز مصرف‌کننده مواد دخانی هستند. استعمال دخانیات، سالانه موجب مرگ ۸ میلیون نفر در جهان می‌شود که ۷ میلیون نفر از این تعداد به علت مصرف مستقیم و یک میلیون نفر به دلیل مواجهه با دود دست دوم فوت می‌کنند.

شیوع مصرف دخانیات در جوانان بسیار نگران‌کننده است

وی با بیان ای نکه وضعیت شیوع مصرف دخانیات به ویژه در میان جوانان بسیار نگران‌کننده است، افزود: در ایران سالانه بیش از ۶۰ هزار نفر، بر اثر مصرف دخانیات جان خود را از دست می‌دهند.

کارشناس گروه پیشگیری و مبارزه با بیماری‌های غیر واگیر مرکز بهداشت خوزستان گفت: تا سال ۲۰۲۵، بر خلاف روند کاهشی  مصرف دخانیات در سایر مناطق جهان، شیوع استعمال دخانیات در منطقه مدیترانه شرقی افزایشی خواهد بود که به اپیدمی روز افزون بیماری ریوی منجر می‌شود.

وضعیت شیوع مصرف دخانیات در ۱۳ تا ۱۵ ساله‌ها

وی با بیان اینکه حدود ۳۸ درصد مردان و ۴ درصد زنان دخانیات مصرف می‌کنند، عنوان کرد: شیوع مصرف دخانیات در پسران ۱۳ تا ۱۵ سال، ۴۲ درصد و در دختران این گروه سنی ۳۱ درصد است. دلیل اصلی بالا بودن شیوع مصرف بین نوجوانان و جوانان، ترویج و تمایل آن‌ها به مصرف قلیان است.

کارشناس گروه پیشگیری و مبارزه با بیماری‌های غیر واگیر مرکز بهداشت خوزستان گفت: در راستای اجرای بیانیه سازمان ملل متحد برای کاهش ۲۵ درصدی مرگ و میر ناشی از بیماری‌های غیر واگیر، ایران نیز هدف کاهش ۳۰ درصدی شیوع مصرف دخانیات تا سال ۱۴۰۴ را تعیین کرده است. در اجرای نظام مراقبت عوامل خطر بیماری‌های غیر واگیر، طرح استپس (STEPs) در وزارت بهداشت به صورت دوره‌ای و تقریبا هر سه سال یک بار برای تعیین میزان شیوع مصرف دخانیات و سایر عوامل خطر مرتبط اجرا می‌شود.

وی افزود: تا سال ۱۳۹۰ این طرح بین گروه سنی بالای ۱۵ سال و در سال‌های ۱۳۹۵ و ۱۴۰۰ در گروه سنی بالای ۱۸ اجرا شده است. بر اساس اطلاعات به دست آمده، تعداد مصرف‌کنندگان مواد دخانی در کشور حدود ۱۰ میلیون نفر برآورد می‌شود.

کارشناس گروه پیشگیری و مبارزه با بیماری‌های غیر واگیر مرکز بهداشت خوزستان گفت: در حال حاضر ۱۴.۰۹ درصد درصد مصرف‌کنندگان دخانیات مصرف روزانه و غیر روزانه انواع مواد دخانی شامل سیگار، قلیان، پیپ و چپق بوده است که ۲۴.۸۱ درصد از مصرف‌کنندگان دخانیات مردان و ۳.۳۷ درصد زنان بوده‌اند. مصرف روزانه قلیان نیز ۳.۵ درصد بوده است که ۴.۷ درصد مربوط به مردان و ۳.۳۷ درصد مربوط به زنان بوده است

افزایش مصرف قلیان و روند ثابت استعمال سیگار

کارشناس گروه پیشگیری و مبارزه با بیماری‌های غیر واگیر مرکز بهداشت خوزستان گفت: در سال‌های ۱۳۸۵ تا ۱۳۹۰ شیوع مصرف سیگار روند ثابتی داشته اما مصرف روزانه قلیان در این گروه سنی از سال ۱۳۸۸ تا ۱۳۹۰ حدود ۴۰ درصد افزایش داشته است که این روند تا سال ۹۵ هم ادامه داشته است.

نعمانی بیان کرد: در حال حاضر ۱۴.۲ درصد مصرف‌کنندگان دخانیات به صورت روزانه و غیر روزانه انواع مواد دخانی شامل سیگار، قلیان، پیپ و چپق را مصرف می‌کنند که ۲۵.۲ درصد این افراد مرد و ۴ درصد زن هستند.

کدام استان‌ها بالاترین شیوع استعمال سیگار و قلیان را دارند؟

وی عنوان کرد: مصرف دخانیات در روستاها ۱۵.۴۴ درصد و در شهرها ۱۳.۶۳ درصد است. بالاترین شیوع مصرف سیگار در استان‌های مرکزی، آذربایجان غربی، قزوین و البرز گزارش شده است. بالاترین میزان مصرف دخانیات (عمدتا قلیان) نیز در در استان‌های جنوبی کشور شامل بوشهر، هرمزگان، سیستان و بلوچستان و فارس گزارش شده است. بالاترین میزان مصرف دخانیات نیز در گروه سنی ۴۵ تا ۵۴ سال گزارش شده است.

کارشناس گروه پیشگیری و مبارزه با بیماری‌های غیر واگیر مرکز بهداشت خوزستان گفت: گزارش ها نشان می‌دهد که مصرف روزانه سیگار از سال ۱۳۹۵ تا ۱۴۰۰ در گروه سنی بالای ۱۸ سال، بین زنان ۱۷.۲ درصد کاهش داشته است. میزان کاهش مصرف سیگار  بین مادران در این گروه سنی نیز به ۱۹ درصد رسیده است.

نعمانی عنوان کرد: مصرف قلیان از سال ۱۳۹۰ تا ۱۴۰۰ در افراد بالای ۱۸ سال، در زنان ۵۷.۶ درصد و مردان ۱۷.۸ درصد افزایش داشته است. به طور کلی حدود ۲۸ درصد افزایش مصرف قلیان در گروه سنی بالای ۱۸ سال گزارش شده است. مصرف سیگار از سال ۱۳۹۵ تا ۱۴۰۰ نیز ۷.۴۴ درصد کاهش داشته است.

تبعات مصرف دخانیات

وی با اشاره به تبعات مصرف دخانیات، تصریح کرد: در حال حاضر در دنیا در هر ۴ ثانیه یک نفر بر اثر استعمال دخانیات می‌میرد. نیمی از مصرف‌کنندگان مواد دخانی نیز به علت بیماری‌های ناشی از آن جان خود را از دست می‌دهند. دخانیات مسئول ۱۲ تا ۲۵ درصد مرگ‌ها در کشورهای صنعتی است.

نعمانی با بیان اینکه دخانیات سالانه موجب مرگ ۸ میلیون نفر از مردم جهان می‌شود، گفت: در صورت نبود برنامه‌ریزی و اقدام موثر برای پیشگیری از شیوع مصرف دخانیات، مرگ و میر مرتبط با دخانیات تا سال ۲۰۳۰ به ۱۰ میلیون نفر افزایش می‌یابد. همچنین تا پایان قرن حاضر یک میلیارد مورد مرگ ناشی از دخانیات در جهان رخ خواهد داد.

منبع : ایسنا