رمزفردا بروزترین خبرهای ایران و جهان
در برهه‌ای که جمعیت ایران حدود ۵۶ میلیون نفر بود، ۱۰ درصد این جمعیت در سینماها به تماشای فیلم هندی «مشعل» نشستند تا عنوان پرفروش‌ترین فیلم خارجی تاریخ سینمای ایران را از آن خود کند.
به گزارش رمز فردا تا پیش از پیروزی انقلاب اسلامی، ۴۲۰ سینما در سطح کشور فعالیت می‌کرد که در سال ۱۳۵۸ تعداد آنها به ۳۰۰ سینما کاهش یافت. در فرآیند آتش‌زدن سینماها، ۲ هزار کپی فیلم سوخته بود و ۳۰ فیلم آماده نمایش هم سردرگم مانده بود. اردیبهشت‌ماه بود که اعلام شد تمام پروانه‌های نمایش لغو می‌شوند و برای آثار متقاضی بر اساس ضوابط تعیین شده پروانه نمایش داده می‌شود. در عین حال برای فیلم‌ها درجه‌بندی عالی، ممتاز و خوب در نظر گرفته شد تا میزان حمایت‌ها آ اعم از نقدی یا غیرنقدی مانند کاهش مالیات و معافیت از پرداخت عوارض ـ انجام شود.
با این وجود، سینمادار‌ها علاقه‌ای به اکران آثار سینمایی بومی نداشتند و به اکران آثار خارجی تمایل نشان می‌دادند، مخصوصاً که دفتر فرهنگی سفارت شوروی هم فیلم‌ها را با قیمت ارزان در اختیار سینماداران قرار می‌داد. از سوی دیگر سینماگران با اکران و ورود فیلمهای خارجی مخالف بودند. این موضوع به حدی پررنگ شد که دولت مقرر کرد تمام سینماها در ۶ ماه دوم هر سال باید حتماً یک فیلم ایرانی جدید را به مدت یک ماه نشان دهند. اما شرایط به گونه‌ای پیش رفت که از ۳۴۰ فیلم به نمایش درآمده برای هیئت بازبینی فیلم‌ها، تنها ۱۳۷ فیلم مجوز گرفتند.
* وقتی واردات فیلمهای خارجی ممنوع شد
سال ۶۷ به دلیل موشک باران تهران هر تجمعی ممنوع بود و سینماها تعطیل شده بودند. برخلاف امیدی که مسئولان سینمایی با آرام شدن فضا و تنش‌ها داشتند، این اتفاق غیرمترقبه‌ای بود که بر اقتصاد سینما تأثیر می‌گذاشت. بلافاصله پس از بازگشایی سینماها، مدیران سینمایی در صدد برآمدند فضا را آرام کنند، اما همه چیز به خوبی پیش نمی‌رفت. حمایت‌های بنیاد سینمایی فارابی از فیلم‌ها جای خود را به رقابت با فیلمسازان خصوصی داده بود. برخی تهیه‌کنندگان علاقه نداشتند در دسته بندی سینماها شرکت کنند و اختلاف بین بنیاد فارابی و معاونت سینمایی در سیاستگذاری‌ها اوج گرفته بود. مثلاً مدیر سینمای «عصر جدید» به طور تلویحی گفته بود که دوست ندارد با نمایش فیلم ایرانی «تحفه‌ها» پای زن و بچه به سینمایش باز شود و خواستار نمایش فیلم خارجی شده بود و بنیاد فارابی هم با او همکاری کرده بود.
* پرفروش‌ترین فیلمهای خارجی در ایران
پس از فراهم‌شدن امکان مجدد اکران فیلمهای خارجی در سینمای ایران، آمار فروش این فیلم‌ها در گیشه نشان داد که مردم به تماشای فیلمهای خارجی علاقه‌مند هستند. به عنوان نمونه، در سال ۱۳۷۶ «آدم برفی» با ۴ میلیون و ۴۷۳ بلیت عنوان پرفروش‌ترین فیلم ایرانی سال را به خودش اختصاص داد. فیلم هندی «گایال» هم ۹۳۳ هزار تماشاچی در ایران داشت و در رتبه نخست پرفروش‌ترین فیلم خارجی قرار گرفت. هرچند پس از آن و در سال‌های پایانی دهه ۷۰ و اوایل دهه ۸۰، این آمار سیر نزولی به خود گرفت و به کمتر از صدهزار نفر رسید.
یکی از دلایل این موضوع، رواج دستگاه «ویدئو» میان مردم بود. اگرچه استفاده از ویدئو تا اوایل دهه ۷۰ ممنوعیت داشت، با این‌حال انواع فیلمهای هندی، هنگ‌کنگی (کاراته‌ای) و فیلمفارسی در میان مردم دست‌به‌دست می‌شد. به اعتقاد برخی کارشناسان، نمایش فیلمهای بالیوودی و هالیوودی در سینماها، به ذائقه بصری آنها جهت داده بود.
جدول پرفروش‌ترین فیلمهای خارجی در سینمای ایران نشان می‌دهد که مخاطبان به سینمای بالیوود بیشترین علاقه را دارند. به عنوان نمونه، فیلم سینمایی «مشعل» طی سال‌های اکرانش در سینماهای ایران با ۵ میلیون و ۶۱۴ هزار بلیت، رتبه نخستین پرفروش‌ترین فیلم خارجی را در تاریخ سینمای ایران به خود اختصاص داده است.
* افول فیلمهای خارجی در سینمای ایران
این در حالی است که طی سال‌های اخیر، با وجود درنظرگرفتن ضوابطی برای اکران فیلم خارجی در «نظام‌نامه اکران» منتشرشده از سوی سازمان سینمایی، اکران فیلمهای خارجی با استقبال از سوی تماشاچیان مواجه نشد. حتی مؤسسه رسانه‌های تصویری هم که موظف به تأمین و توزیع فیلم خارجی برای اکران معرفی شده بود، دچار ادغام ـ و به نوعی انحلال ـ شد.
اما تا پیش از این اتفاق، دفتر مطالعات آموزش و فرهنگ مرکز پژوهش‌های مجلس طی گزارشی به بررسی اکران فیلمهای خارجی در سال ۱۳۹۷ پرداخته بود و «افزایش فروش سینماها و رونق اقتصادی»، «افزایش کیفیت سلیقه سینمایی مردم» و «افزایش کیفیت تولیدات سینمای ملی» را جزء دلایل موافقان این اکران بر شمرده بود. استدلال مخالفان اکران فیلم خارجی در سینماها هم «ضربه به سینمای ملی به دلیل کمبود سالن نمایش»، «تجربه ناموفق قبلی در اکران فیلمهای خارجی» و «آثار و پیامدهای منفی فرهنگی و اخلاقی در جامعه» را مطرح کرده بودند.
