به گزارش رمزفردا ، براساس مستندات علمی موجود، آب‌های ژرف شامل آب‌های زیرزمینی است که در عمق بیش از ۱۵۰۰ متری زمین قرار دارد. البته برخی کارشناسان آب‌های پایین‌تر از عمق ۳۰۰ متری زمین را آب ژرف می‌دانند، چراکه به سادگی قابل دستیابی نیست. هرچند بخشی از این آب‌ها، به عنوان آب‌های فسیلی چندین هزار ساله و تجدیدناپذیر شناخته می‌شود، اما تحقیقات علمی نشان می‌دهد حجم عظیمی از آب‌های ژرف، قابل استفاده است.

منابع آب تجدیدپذیر منابعی هستند که آب برداشت شده از آنها، طی یک یا چند سال توسط بارش‌ها جایگزین می‌شوند ولی منابع آب تجدیدناپذیر با روان‌آبهای ناشی از بارندگی‌ها ارتباط ندارند. درواقع زمان تغذیه مجدد آبخوان‌های منابع آب تجدیدناپذیر، بسیار طولانی و به نوعی غیر قابل تخمین است. به عبارت دیگر، منظور از منابع آب‌های ژرف تجدیدناپذیر، همان آب‌های فسیلی بوده، درواقع آب فسیلی به سفره‌های قدیمی از آب گفته می‌شود که هزاران سال پیش و در شرایط اقلیمی خاص آن زمان‌ها در زیر زمین ذخیره شده است.

از طرفی میزان مواد جامد محلول و شوری در این‌گونه آب‌ها بسیار زیاد است و از کیفیت مطلوب برخوردار نیستند. البته نوع دیگری از آب ژرف وجود دارد که به نوعی، آب‌های ژرف تجدیدپذیر هستند و بیشتر در پهنه‌های گسلی اعماق زمین یافت می‌شوند. این نوع از آب‌های زیرزمینی قابل تغذیه از روان‌آب حاصل از بارندگی‌ها هستند. کیفیت این نوع آب‌ها در مقایسه با آب‌های فسیلی نیز به مراتب بهتر و مطلوب‌تر است. بنابراین آب‌های ژرف نیز نوعی آب زیرزمینی هستند که در اعماق زیادتر قرار دارند و در بسیاری از مناطق جهان ذخیره آب این منابع فراوان است و در صورت فقدان ذخایر آب زیرزمینی در عمق‌های متعارف، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار می‌شوند.

آب های ژرف عمدتا آب های تجدیدناپذیر هستند

اخیرا علی اکبر محرابیان- وزیر نیرو – استفاده از آب ژرف را راهکاری برای حل مشکل آبی کشور اعلام کرده که با انتقاد برخی از کارشناسان این حوزه مواجه شده است. به گفته او  باید منابع تأمین آب را متنوع و علاوه بر تأمین آب از دریا از منابع آب ژرف نیز استفاده کنیم که در شرق ایران می‌توان در عمق دو تا سه متری زمین از آن استفاده کرد. تاکنون دو چاه ژرف در کشور به آب رسیده است، ای‌سی آب حدود ۱۲ هزار بوده که با تصفیه ساده می‌توان از آب استفاده کرد و نرخ تمام شده آب نسبت به خطوط انتقال در برخی موارد، بسیار کمتر است.

طبق گفته کارشناسان استفاده از منابع آب های ژرف باید بسیار محتاطانه انجام شود و در شرایط خاص و ضروری باید به سراغ آب های ژرف رفت و شرایط کنونی زمان مناسبی برای استفاده از این منبع نیست.

تورج کشاورز – کارشناس ارشد هیدرولوژی- در این رابطه به ایسنا گفت:  آب های ژرف عمدتا آب های تجدیدناپذیرند. بنابراین زمانی که یک مخزن تجدیدناپذیر دارید همچون آبخوان های عادی نیستند که هر سال با بارش باران حجم آنها اضافه شود، در آب های ژرف به دلیل اینکه در چرخه آب نیستند باید برداشت از آنها بسیار مدیریت شده باشد حتی اگر در چرخه آب نیز وجود داشته باشند، این آب به سرعت بازنمی گردد و سالانه جبران نمی شود.

آب های ژرف ارتباطی با فرونشست ندارند

به گفته کشاورز، آب های ژرف در عمق ۳۰۰۰ متری و عمق ۱۸۰۰ متری کشف شده و آنچه که برداشت می شود در عمق ۳۰۰۰ متری است، باتوجه به اینکه عمق این آب ها زیاد است تاثیری در فرونشست ندارند و یا اگر تاثیری هم داشته باشند بسیار کم خواهد بود. چراکه عمقی که آب های ژرف کشف می شوند، بسیار زیاد است و تاثیری در لایه های بالایی ندارند.وی با اشاره به تفاوت آب های زیرزمینی با آب های ژرف گفت: تفاوت این دو منبع آب در عمق و تفاوت آبخوان است؛ به طور مثال در جهرم از عمق ۳۵۰ متری نیز آب برداشت می شود اما این ها آبخوان هایی هستند که در چرخه امروزی قرار دارند و سالانه تقویت می شوند اما آبخوان های ژرف در عمق بسیار زیاد هستند و لایه های نقوذناپذیری بین سطح زمین و آن آبخوان ها وجود دارد که تغذیه آنها را یا غیر ممکن و یا دشوار می کند.

به گفته این کارشناس آب هایی که در عمق زیاد قرار گرفته اند مواد محلول بیشتری دارند و اصطلاحا  لب شور هستند یعنی آب با کیفیتی که بتوانیم از آن استفاده کنیم به ندرت در آب های ژرف پیدا می شود، مگر در مکان هایی که گرانیت های سنگی وجود داشته باشد اما در مجموع عمدتا آب های ژرف آب های لب شور و با دمای بالای ۶۰ درجه هستند.

وی با بیان اینکه در شرایط فعلی باید مدیریت مصرف مورد توجه قرار بگیرد، گفت: توسعه بهره برداری برای پوشش تقاضا راهکار درستی نیست و نباید تمام منابع را مصرف کرد و می بایست به مدیریت مصرف توجه ویژه شود.

چرا مدیریت پایدار در بخش آب نداریم؟

داریوش  مختاری – کارشناس ارشد حوزه مدیریت منابع آب نیز درباره آسیب شناسی و مشکلات موجود اجرای طرح برداشت از آب های ژرف به ایسنا گفت:  یکی از آسیب‌های جدی مدیریت آب کشور از دهه ۳۰ تا کنون، ساده انگاری و برخورد سطحی و شتابزده در حوزه مدیریت آب بوده است، این در شرایطی است که استقرار مدیریت کارآمد و نظام مند مدیریت آب در کشور در بازه های زمانی چند دهه ای یا حتی چند صد ساله انجام گرفته است و در قالب فرایندهای درونزا بازسازی  شده و تکامل یافته است.

وی افزود: این ویژگی نه تنها از نظر اقدامات مهندسی ساخت کاریزها (قنات ها)، سدها، بندهای کهن انحراف آب رودخانه های بزرگ و پل ها خودنمایی می کند، بلکه از دیدگاه نرم افزاری در مدیریت تامین و مصرف آب سکونتگاه ها، حقوق عرفی آب در تقسیم حقابه ها و جانمایی سازه های آبی نیز به طور شگرف به چشم می خورد.

این کارشناس ارشد حوزه مدیریت منابع آب با تاکید بر اینکه بر خلاف این پیشینه شگرف در مدیریت آب، اکنون شتابزدگی در اکتشاف و بهره برداری از آبهای ژرف بی ارتباط با آسیب پیش گفته در مدیریت آب در کشور نیست، تصریح کرد: افزون بر دیدگاه های فراوان بازگفته در این خصوص توسط کارشناسان، هنوز چند پرسش در این رابطه وجود دارد که بهتر است پاسخ داده شود.

به گفته مختاری اول اینکه چرا به هر آنچه از منابع احتمالی آب در پهنه یک سرزمین خشک و در آستانه کوچ ۵۰ میلیون نفری وجود دارد با دید بهره برداری شتابزده نگریسته می شود؟ در همین رابطه، چرا گزینه های ضروری و در اولویت فراموش می شوند و پی در پی طرح های سلیقه ای و شتابزده در دستور کار قرار می گیرند؟

منبع : ایسنا