رمزفردا بروزترین خبرهای ایران و جهان
«امامزداه عبدالله شهر ری» دو دهه است که به ثبت ملی رسیده اما در تمام این سال‌ها متولیان به جای صیانت از آن به هر دری زده‌اند که هویت تاریخی‌اش را از بین ببرند.
این روزها اخبار بی‌مهری و مخدوش شدن هویت تاریخی امامزاده عبدالله شهر ری به گوش می‌رسد، البته که این اخبار فقط مختص این روزها نیست بلکه سالیان زیادی است که این بنای تاریخی مورد بی‌مهری متولیان قرار گرفته است. بنای امامزاده عبدالله واقع در منطقه شهر ری متعلق به دوره صفوی و الحاقات دوره قاجاریه از دیگر جاذبه‌های مذهبی و توریستی استان تهران است و در گورستان این امامزاده تعداد زیادی از مشاهیر مذهبی، علمی، ادبی و سیاسی مدفون هستند و مجموعه گورستان آن درحالی که چهارده اردیبهشت ۱۳۷۸ به شماره ۲۳۱۳ در فهرست آثار ملی کشور ثبت شده اما هرروز به بهانه‌های مختلف مورد تعرض و از بین رفتن قرار می‌گیرد.
به قبرهای تاریخی مشاهیر هم رحم نمی‌کنند
یکی از این قبور متعلق «میرزا محمد حسین سیفی قزوینی» ملقب به «عمادالکُتاب»، استاد خوشنویس خط نستعلیق در یک قرن قبل است، حدود ۴۰ سالی است که پشت بنای مقدس امامزاده «عبدالله» و در آخرین نقطه‌ی میان امامزاده و کوچه در شهر ری دفن شده است، درست جایی که بی‌مهری‌های زیادی به مزار این خوشنویس شده است.
ابتدا ساخت یک مقبره کوچک از سوی کانون خوشنویسان و میراث فرهنگی مطرح بود اما با گذر زمان زباله‌ها و علف‌های هرز میزبان این گور شدند.
اردیبهشت سال ۹۵، امیرمسیب رحیم‌زاده مدیر میراث فرهنگی شهر ری در این زمینه به خبرنگار میراث فرهنگی ایسنا می‌گوید: قرار بود کانون خوشنویسان در این زمینه اقدامی انجام دهد، حتی میراث فرهنگی شهرستان شهر ری نیز به آن‌ها اعلام کرده است که در صورت مناسب بودن طرح برای مقبره «عمادالکُتاب» در امامزاده عبدالله، با این کانون همکاری و تعامل لازم را خواهد داشت. با توجه به این‌که متولیان اصلی برای قبر این شخصیت هنری، اداره اوقاف و آستان امامزاده هستند، باید برای انجام چنین طرحی از آن‌ها نیز در این زمینه کمک و تعامل لازم گرفته شود.
نصرالله افجه‌ای– هنرمند پیشکسوت نقاشی‌خط و خوشنویسی نیز درباره وضعیت نامناسب قبر «عمادالکتاب» در گفت‌وگو با ایسنا می‌گوید: عمادالکتاب از نظر تاریخی برای خوشنویسی ایران اهمیت زیادی دارد و سازمان میراث فرهنگی و شهرداری باید فکری به حال قبر او کنند چراکه وضعیت مزار این هنرمند دل خوشنویسان را به درد می‌آورد. انجمن خوشنویسان آن‌قدر زورش زیاد نیست که بتواند به وضعیت آنجا به‌تنهایی رسیدگی کند. شهرداری هم گویا به‌دلیل مشغله‌هایی که دارد، به آرامگاه این خوشنویس بزرگ بی‌توجه شده و به آن رسیدگی نمی‌کند. رسیدگی به وضعیت آرامگاه عمادالکتاب بیشتر به سازمان میراث فرهنگی و در درجه‌ی بعد، به شهرداری مربوط است. شهرداری که به همه چیز می‌رسد و این همه پارک و اتوبان می‌سازد، عمادالکتاب برایش اهمیتی ندارد و فکر می‌کند، او فقط یک معلم خط بوده است، در حالی که فعالیت‌های او در زمینه‌ی خوشنویسی از ارزش تاریخی زیادی برخوردار است.
این بی‌احترامی‌ها همچنان به قبر این خوشنویس ادامه داشته تا زمانی که امیرعباس نصیری یزدی در تیرماه سال ۱۴۰۰ تصاویری از تخلیه نخاله‌هایی بر مزار «عمادالکتاب» در صفحه شخصی خود منتشر می‌کند.
پس از انتشار خبر بی‌احترامی به مزار عمادالکتاب برای چندمین‌بار، نوروز تقی‌پور ـ رییس اداره میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی ری ـ در این‌باره توضیح می‌دهد: کارگران محوطه امامزاده عبدالله(ع) حین بازسازی برخی از قبور، مقدار کمی خاک را به شکل اتفاقی و موقتی روی مقبره عمادالکتاب ریخته بودند که با حضور و نظارت کارشناسان میراث فرهنگی، مقبره این استاد بزرگ خوشنویسی کشور و محیط اطراف آن به طور کامل بهسازی و تابلو معرفی مشاهیر در کنار مقبره نصب شد. اداره اوقاف شهرستان در حین بازسازی قبور و محوطه‌های قبرستان‌های قدیمی باید دقت بیشتری نسبت به قبور و مقبره افراد معروف داشته باشد. پرسنل یگان حفاظت میراث فرهنگی روزانه به صورت دقیق بر قبور افراد معروف و آثار تاریخی نظارت می‌کنند.
اما این فقط «عمادالکتاب» نیست که مورد بی‌مهری قرار گرفته و قبرهای زیادی در این گورستان اوضاع خوبی ندارند و هرروزی که می‌گذرد صدای زنگ خطری که قرار است هویت تاریخی آن‌ها را بگیرد، بلندتر به گوش می‌رسد.
طغرل افشار اولین منتقد سینمای ایران نیز در جنوبی‌ترین بخش از قطعه ۳۵ در ورودی درب شماره پنج امامزاده عبدالله شهرری و زیر سایه درختی آرمیده است. بخشی از نوشته‌های سنگ قبر او به دلیل فرسودگی و تخریب‌هایی که به واسطه گذر زمان روی آن به وجود آمده،از بین رفته است.
اما قبرستانِ تاریخی «امامزاده عبدالله» شهرری که فقط همین یکی دو قبر را ندارد. این امامزاده را یکی از گورستان‌های معروف تهران می‌دانند که مدفون شدگان در آن کم نیستند؛ «عبدالحسین تیمورتاش، دولت‌مرد قاجار و پهلوی»، «وحید دستگردی، شاعر و ادیب»، «صولت‌الدوله قشقایی، سردار عشایر در دوره قاجارو پهلوی»، «یدالله سحابی، پیشگام علم زمین‌شناسی»، «شیخ خزعل، فرمانروای خرمشهر در دوره قاجار» یا «مهدی شریعت رضوی، دانشجویی که در حمله نیروهای امنیتی به دانشگاه تهران در سال۳۲ شهید شد» و حتی «توران میرهادی، نویسنده و استاد ادبیات کودک».
طرح‌هایی هویت تاریخی قبرستان امامزاده را می‌دزدند
در طول این سال‌ها متولیان امامزاده عبدالله بدون اطلاعِ میراث فرهنگی، به بهانه همسطح کردن قبور طرح تهیه می‌کنند، نقشه می‌کشند و سنگ‌قبرهای قدیمی را می‌کَنند. سطح قبرها را بالا و پایین‌تر می‌کنند تا به گمان خود قبرستان را ساماندهی کنند. اما کسی نمی‌فهمد در این میان چه قبرها و سنگ قبرهایی که تخریب می‌شوند، جابه‌جا می‌شوند و بعضا می‌شکنند، چه مدفنِ “عمادالکتاب” باشد و چه خانواده‌های قدیمی ساکن شده در این قبرستان … .
در یکی از این طرح‌ها که از بهمن سال ۹۶ آغاز می‌شود، اداره اوقاف و امور خیریه شهرری در طرحی با نام «ساماندهی و همسطح کردن قبرهای امامزاده عبدالله» در چند قطعه ابتدایی امامزاده، کار خود را آغازمی‌کند و با برداشتن سنگ قبرهای ابتدای صحنِ امامزاده و کندن کانالی با هدف ایجاد تاسیسات در این مکان تاریخی کار خود را پیش می‌بَرد، اما در شرایطی این کار انجام می‌شود که اداره میراث‌فرهنگی شهرری هیچ طرح یا نقشه‌ای قبل از آغاز این کار از اداره اوقاف شهرری دریافت نکرده است.
سیداحمد محیط طباطبایی، پژوهشگر تهران قدیم و عضو شورای فنی اداره کل میراث فرهنگی استان تهران که این وضعیت را از نزدیک دیده است، به ایسنا می‌گوید: یکی از سنت‌های قدیم جامعه ایرانی مربوط به مکانِ دفن افراد است که به عنوان یک مکان مهم و مورد تقدس محسوب می‌شده. در گذشته‌های بسیار دور نخست خانه‌ی هر کس مکان دفن او بوده، اما به مرور این رسم عوض شده و یکی از مکان‌های دفن در جوار زیارتگاه‌های مانند مقبره «حافظ» یا «امامزادگان» بود.
او ادامه می‌دهد: امامزاده عبدالله در شهر ری یکی از قبرستان‌های دارای قدمت و با اصالت قدیمی از قرون اولیه اسلام در ایران است که در شهر ری به وجود آمد، از گذشته‌های دور این قبرستان یکی از مکان‌های بسیار مورد احترام مسلمانان شیعه بوده. آن بعد از دولت صفویه از اهمیت بالایی برخوردار می‌شود و از زمانی که تهران در دوره‌ی قاجار پایتخت می‌شود به عنوان مکانِ دفنِ افراد در اولویت بالاتری قرار می‌گیرد. این ویژگی از زمان مشروطه به بعد تا ساخت قبرستان بهشت زهرا از اولویت درجه اولی برخوردار است و افراد، خانواده‌ها و شخصیت‌های مهمی در این قبرستان دفن می‌شوند، که تدفین این افراد خاص حتی تا امروز و به دفن شخصیت‌های مهمی مانند «توران میرهادی» نیز رسیده است. این مکان هنوز آن‌قدر اهمیت و جذابیت دارد که برای لوکیشن گورستانِ سریالی مانند «شهرزاد» به این نقطه می‌آیند.
محیط طباطبایی همسطح کردن قبرهای این قبرستان تاریخی را به حدود سال‌های ۸۹ تا ۹۲ مربوط می‌داند و قبرهایی که تدفین‌ِ آن‌ها در حدود ۱۳۱۵ – ۱۳۱۶ انجام شده است و بیان می‌کند: بار دیگر پروژه‌ی ساماندهی قبرها را از سر گرفته‌اند و می‌خواهند قبور را همسطح کنند.
این عضو شورای فنی اداره کل میراث فرهنگی استان تهران می‌گوید: مطلع هستم که اعضای شورای فنی میراث فرهنگی استان تهران در جریان این پروژه‌ی متولیان گورستان امامزاده عبدالله نبوده‌اند. در واقع طرح، ایده و اجرای این پروژه توسط اداره‌ی اوقاف در حال انجام است. در حالیکه قطعا این موضوع به میراث فرهنگی نیز مرتبط است چون تولیتِ تاریخی و فرهنگی دارند و باید درباره‌ی این کار اعمال نظر کنند.
امیر مصیب رحیم‌زاده، رییس اداره میراث فرهنگی شهرری اما در گفت‌وگو با خبرنگار ایسنا از این اتفاق خبر ندارد و می‌گوید: متولیان امامزاده قبل از انجام هر کاری موظف به اطللاع‌رسانی به میراث فرهنگی بوده‌اند، این قضیه را بررسی می‌کنیم.
سپس رحیم‌زاده در گفت‌وگویی دیگر در ۱۴ بهمن ۹۶ به ایسنا می‌گوید: نامه درخواستِ توقفِ کار توسط پیمانکارِ امامزاده را ۱۰ بهمن به اداره اوقاف شهرری فرستادم، اما اکنون ۱۴ بهمن به نظر می‌رسد، نسبت به این درخواست توجهی صورت نگرفته است.با توجه به این وضعیت باید با دادستانی شهرستان نامه‌نگاری کنیم، هیچ هماهنگی‌ای در این زمینه با ما انجام نشده است و حتی به نامه روز سه‌شنبه ۱۰ بهمن نیز توجهی نشد، البته روز گذشته –۱۳ بهمن- این اقدام عمرانی انجام نمی‌شد، اما امروز بار دیگر در حال ادامه کار هستند. باید برای توقف کامل کار دستور دادستان را بگیریم.
سپس در تاریخ ۱۸ بهمن ۹۶، حجت الاسلام والمسلمین حسن خانی کارشناس اوقاف و امورخیریه شهرری در پاسخ به اعتراض‌ها به ساماندهی قبرهای امامزاده عبدالله به ایسنا می‌گوید: ما به هیچ قبر و مقبره‌ای در امامزاده عبدالله جسارت نکرده‌ایم و این تعمیرات و مرمت‌ها برای راحتی حال مردم و عبور و مرور آن‌ها صورت گرفته است. امامزاده عبدالله ۱۴ هکتار است که قبرستان‌ها و محوطه‌هایی در کنار این امامزاده قرار دارد و بعد از بهشت زهرا بزرگترین قبرستان استان تهران است. این مجموعه در حدود ۸۰۰ مقبره دارد که این مقبره‌ها در حیاط‌های کناری امامزاده عبدالله است و در تعمیراتی که از سوی سازمان اوقاف و امور خیریه انجام شده است، هیچ‌گونه تخریبی نسبت به این مقبره‌ها نداشته‌ایم و ما در محوطه اصلی و ورودی امامزاده عبدالله مشغول فعالیت و ساماندهی هستیم و حیاط بزرگی که در حدود یک هکتار است و مقبره‌ای در آن نیست که به ثبت میراث فرهنگی رسیده باشد و ما با قسمت‌هایی که به ثبت میراث فرهنگی رسیده باشد کاری نداریم.
او ادامه می‌دهد: ما در صدد هستیم که این آرامستان یک شکل و هم سطح شود و پستی‌ها و بلندی‌های آن از بین برود. ما به هیچ قبر یا مقبره‌ای جسارت نکرده‌ایم و همواره در صدد همکاری با سایر سازمان‌ها، نهادها و ارگان‌ها نیز هستیم. این مرمت و تعمیر جزو دستورات و برنامه‌های سازمان اوقاف و امور خیریه است و به آثار تاریخی آسیبی وارد نشده است.
تا این‌که ۲۴ بهمن ۹۶، معاون میراث فرهنگی استان تهران به ایسنا اعلام کرد: «طرح پروژه ساماندهی و همسطح کردن قبور تاریخی امامزاده عبدالله با دستور قضایی متوقف شد و بالاخره نقشه این طرح به اداره میراث‌فرهنگی رسید.»
حتی حسن خلیل‌آبادی، رییس کمیته میراث فرهنگی شورای شهر تهران در تذکر روز یکشنبه -۲۹ بهمن- خود در صحن شورای اسلامی گفت: آرامستان امامزاده عبدالله یکی از مهم‌ترین اماکن تاریخی دارای ارزش میراثی کشور است که قدمت آن به دوره صفویه برمی‌گردد، اما شاهد آن بودیم که اداره اوقاف شهرری به بهانه ساماندهی بدون هماهنگی با اداره میراث فرهنگی شهرری و بدون انجام بررسی‌های تخصصی و همچنین به بهانه بازپیرایی، اقدام به تخریب قسمت بزرگی از قبرستان کرده است که تعداد زیادی از قبور از بین بروند.
در این میان ارژنگ امیرفضلی – بازیگر- که صبح جمعه چهارم اسفندماه برای سرزدن به مزار پدرش به قبرستان امامزاده عبدالله شهرری رفته بود، با محوطه‌ای زیروروشده از قبور در این قبرستان تاریخی مواجه شده و نسبت به این وضعیت گلایه کرده است. در فیلمی که از وی در فضای مجازی منتشر شده است، او اعتراض و حس خود را از دیدن این وضعیت این طور بیان می‌کند: «این‌جا امامزاده عبدالله است، تمام سنگ‌قبرها را کنده‌اند و هیچ چیزی نیست، نمی‌دانم پدرم را کجا چال کرده‌اند .گفتند که گویا از حدود دو ماه قبل این‌جا بنر زده‌اند که می‌خواهند بِکَنند و کف را یک دست کنند.از نظر کسانی که این کار را کرده‌اند، صددرصد طرحِ بازسازی و نوسازی است، اما از نظر من تعرض است.مثل این‌که عید بروی مسافرت و برگردی بیایی، ببینی کل کوچه را خراب کرده‌اند که همه را یک دست کنند، مگر قبرها صاحب نداشته‌اند؟ خیلی ممنونم، تشکر می‌کنم، کار ما خنداندن دیگران و کار دیگران گریاندن ماست.امیدوارم کسی که این طرح را داده و اجرا کرده، برود سر خاک عزیزانش و ببیند همین طرح را آنجا اجرا کرده‌اند، بدون این که خبر داشته باشد و او هم مثل ما خوشحال شود، من الان خیلی خوشحالم».
وضعیت وخیم آرامگاه‌های خانوادگی
اما شرایط بد فقط برای سنگ قبرهای این گورستان نبود، آرامگاه‌های خانوادگی امامزاده عبدالله نیز در طول این سال‌ها شرایط مساعدی نداشتند و هر سال و بعد از پایان هر برف و بوران می‌توان از وضعیتِ آن‌ها قصه‌ی ناتمامی نوشت که هر بار چند آرامگاه خانوادگیِ چند صد ساله را با خاک هم‌آغوش می‌کند و هیچ چشمی آن‌ها را نمی‌بیند! و این قصه آرامگاه‌هایی است که قدمت برخی از آن‌ها را حتی به پهلوی اول هم نسبت می‌دهند.
این قول و قرارها امامزاده عبدالله را سرپا می‌کند؟
بعد از گذشت یک ماه، عصر شنبه ۵ اسفند سال ۹۶، برخی از اعضای شورای شهر حجت نظری و حسن خلیل‌آبادی، اعضای شورای شهر تهران، ری و شمیرانات، صفوی شهردار منطقه ٢٠، معاون فرماندار، نماینده میراث فرهنگی شهرری و رئیس سازمان اوقاف و متولی امامزاده عبدالله و برخی از اعضای انجمن خوشنویسان و برخی از خانواده‌های صاحبان قبور به امامزاده عبدالله می‌روند.
در این بازدید صحبت‌های زیادی انجام می‌شود و میراث‌فرهنگی و اداره اوقاف همچنان مواضع خود را نگه داشته‌اند و شورای شهر در این میان بلاتکلیف می‌ماند که کدام یک را تائید کند. براساس صحبت‌های انجام شده به نظر می‌رسد هیچ ارتباطی بین دستگاهی بین میراث فرهنگی و اوقاف وجود ندارد و شاید هم در حالت کلی میراث فرهنگی برای اداره اوقاف هیچ اهمیتی ندارد.
گزارش کامل این بازدید و اظهار نظرات مسئولین بازدیدکننده را می‌توانید در این لینک بخوانید.
منبع : ایسنا
