بهرام نادی درباره وضعیت آبی همدان و خالی شدن این سد و احتمال وقوع مشابه این بحران در اصفهان، اظهار کرد: مصرف آب شرب شهر همدان برابر ۶۵ میلیون مترمکعب  در سال است که به منظور تامین بخشی از آب شرب، کنترل آب سطحی توسط سد اکباتان انجام می‌شود. گنجایش مخزن سد اکباتان همدان ۳۶ میلیون مترمکعب و حجم آب فعلی سد در ابتدای شهریورماه ۱۴۰۱ برابر یک میلیون مترمکعب است که تا چند روز آینده به سبب تبخیر و برداشت، متأسفانه به‌صورت کامل خشک می‌شود.

وی همچنین افزود: آب شرب توسط حفر چاه عمیق از سال ۱۳۶۷ در دشت همدان-بهار واقع در شمال شهر همدان – بهار تأمین می‌شود که مشابه دشت اصفهان- برخوار است.

عضو کارگروه تخصصی فرونشست استان اصفهان افزود: سطح آب زیرزمینی در دشت بهار-همدان در سال ۱۳۶۷ در زمان حفاری چاه‌های دستی در اعماق تقریبی ۳ تا ۴ متری مشاهده می‌شد، میزان تخلیه سالانه منابع آب‌های زیرزمینی در دشت همدان- بهار، ۳۶۰ میلیون مترمکعب برای تأمین آب موردنیاز کشاورزی و شرب است.

کاهش شدید منابع آبی زیرزمینی

وی ادامه داد: طی سال‌های ۱۳۸۲-۱۳۷۰، میزان متوسط افت سالیانه آب زیرزمینی در دشت حدود یک متر و کسری سالانه حجم مخزن معادل ۲۴ میلیون مترمکعب محاسبه شده است، اما اکنون برداشت آب از اعماق تقریبی ۸۰ متر  انجام می‌شود، بنابراین شاهد کاهش شدید منابع آبی زیرزمینی هستیم.

نادی توضیح داد: با یک حساب سرانگشتی مشاهده می‌شود که میزان برداشت سالیانه آب زیرزمینی ۶ برابر میزان مصرف سالیانه آب شرب شهر همدان است. به عبارتی در صورت امکان افزایش بهره‌وری تقریبی ۱۶ درصدی در مصرف آب می‌توان آب شرب موردنیاز شهر همدان را حتی بدون  بهره‌گیری از سد اکباتان تامین کرد. بنابراین ضروری است که اثرات تغییرات اقلیمی و کاهش بارندگی با سرمایه‌گذاری مناسب در افزایش بهره‌وری به‌خصوص در بخش کشاورزی و تصفیه پساب کاهش یابد.

عضو کارگروه تخصصی فرونشست استان اصفهان با اشاره به اینکه امروز منابع آب سطحی جوابگو نیست و منابع آب زیرزمینی نیز محدود و رو به کاهش است، گفت: نتیجه اینکه حجم آب سطحی و آب زیرزمینی جوابگوی مصرف آب شرب در شهر همدان نیست و اکنون برخی نقاط همدان از ساعت یک بعدازظهر تا ۵ صبح با قطعی آب مواجه هستند و همچنان این شرایط ادامه دارد.

وی به قطعی شدید برق دهه ۶۰  در تهران، همدان، اصفهان و دیگر نقاط کشور اشاره کرد و گفت: برای عدم قطع برق، توسعه نیروگاه‌های حرارتی با استفاده از سوخت فسیلی در دست اقدام قرار گرفت، برای افزایش راندمان این نیروگاه‌های حرارتی، تکمیل نیروگاه‌های سیکل ترکیبی در مجاورت نیروگاه‌های حرارتی اجرا شد. در این شرایط نیروگاه سیکل ترکیبی ۱۰۰۰ مگاواتی در شمال همدان منطقه فامنین نصب و به بهره‌برداری رسید. برداشت بی‌رویه آب برای تأمین آب موردنیاز سیکل ترکیبی جهت تولید بخار آب به‌عنوان نیروی محرکه توربین‌ها، منجر به افت شدید سالیانه تقریبی ۲ متر آب زیرزمینی و ایجاد بیش از ۳۰  فروچاله با ابعاد وسیع  شد.

برداشت بی‌رویه آب برای تأمین آب موردنیاز سیکل ترکیبی جهت تولید بخار آب به‌عنوان نیروی محرکه توربین‌ها، منجر به افت شدید سالیانه تقریبی ۲ متر آب زیرزمینی و ایجاد بیش از ۳۰  فروچاله با ابعاد وسیع  شد

جریان آب یک ماهه نمی‌تواند آبخوان اصفهان را تغذیه کند

نادی با بیان اینکه متاسفانه نتیجه عدم توجه به منابع و مصارف آب در همدان منجر به کمبود آب و فروچاله شد، تصریح کرد: مشابه این کار در اصفهان نیز در حال انجام است. در خصوص آب سطحی در سال آبی ۱۴۰۰ حجم آب ورودی به سد زاینده‌رود ۸۲۵ میلیون مترمکعب و خروجی از سد ۷۴۷ میلیون مترمکعب بود که برای تعادل ارقام ورودی و خروجی لازم است تبخیر آب را نیز مدنظر قرار داد. طی سال آبی گذشته مجموع مدت زمان جریان آب سطحی زاینده‌رود به‌صورت منقطع یک ماه بود که نمی‌تواند سبب تغذیه مناسب آبخوان شود.

وی ادامه داد: باتوجه به عدم تداوم جریان آب زاینده‌رود، چهار دشت پایین زاینده‌رود همچون نجف‌آباد، لنجانات، اصفهان- برخوار و سگزی و کوهپایه که از زاینده‌رود تغذیه داشتند، دیگر تغذیه نمی‌شوند.

عضو کارگروه تخصصی فرونشست استان اصفهان گفت: سال گذشته بدون در نظر گرفتن  دشت تیران و کرون، یک میلیارد و ۲۰۰ میلیون مترمکعب آب زیرزمینی از این چهار دشت برداشت شده که این عدد تقریباً معادل حجم گنجایش مخزن سد زاینده‌رود  است و به این معناست که منابع آب زیرزمینی دشت‌ها در حال اتمام است و از سوی دیگر منابع آب سطحی به دلیل تغییرات اقلیمی و کاهش بارش‌ها کم شده است. افزایش مصرف آب به سبب توسعه فضای شهری، کشاورزی و صنعت بدون افزایش بهره‌وری موردنیاز و کاهش روزافزون منابع آب در دسترس سطحی و زیرزمینی  به مفهوم عدم مدیریت و استقبال از بحران پیش‌رو است.

انتقال آب؛ احیای موقت یک بخش بحرانی و ایجاد بحران برای مبدأ در آینده 

وی درباره اینکه مشکل همدان چگونه حل خواهد شد؟ گفت: قرار است تأمین کمبود آب شرب شهر همدان از سد مخزنی تالوار انجام شود. سد مخزنی تالوار در ۱۵۴ کیلومتری جنوب غربی شهرستان زنجان و ۵۴ کیلومتری جنوب شرقی شهرستان بیجار، در محدوده کوه چنگ الماس بر روی رودخانه تالوار در دست احداث است.

نادی ادامه داد: میزان برداشت آب خام از سد تالوار به طور متوسط با احتساب تلفات آب در تصفیه‌خانه به‌طور متوسط حدود ۵۹ میلیون مترمکعب درسال آب تصفیه شده به حوزه مطالعاتی طرح انتقال خواهد یافت. مطابق اظهارات معاون عمران استانداری زنجان چهار سد بزرگ استان زنجان که تا قبل از این تأمین‌کننده آب مصرفی شرب و صنعت استان بود، امروز پاسخ‌گوی نیاز آبی ما نیست و ۳۱ درصد از مساحت سفیدرود در استان زنجان قرار دارد.

این عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی اصفهان ادامه داد: مطابق آمار وضعیت سدهای مهم کشور، درصد پرشدگی سد سفیدرود (سد منجیل) به‌عنوان منبع تأمین ۷۰ درصد از آب شرب گیلان در ۲۹ مردادماه ۱۴۰۱ تنها ۱۰ درصد از حجم کل مخزن در رتبه دوم سدها با  وضعیت بحرانی بعد از سد اکباتان قرار داشت.

وی تصریح کرد: متأسفانه عموماً انتقال آب به مفهوم احیای موقت یک بخش بحرانی و توسعه برای مقصد و ایجاد بحران برای مبدأ در آینده است. عدم سرمایه‌گذاری مناسب برای بهینه‌سازی مصرف بهینه آب و انرژی  و تداوم مصرف غیراقتصادی آب و انرژی می‌تواند زمینه‌های بروز بحران باشد.

از سال ۱۳۷۰ در مسیر زاینده‌رود و بالادست رودخانه در منطقه سامان سطح باغات از ۴۰ هزار هکتار به ۱۱۶ هزار هکتار افزایش یافته و حجم آب مصرفی جهت باغات بیش از ۳۰۰ میلیون مترمکعب است.

توسعه باغات بالادست زاینده رود از ۴۰ به ۱۱۶ هزار هکتار

نادی با اشاره به آماری به نقل از الماسوندی، رئیس حوضه آبریز زاینده‌رود، اضافه کرد: از سال ۱۳۷۰ در مسیر زاینده‌رود و بالادست رودخانه در منطقه سامان، سطح باغات از ۴۰ هزار هکتار به ۱۱۶ هزار هکتار افزایش یافته و حجم آب مصرفی جهت باغات بیش از ۳۰۰ میلیون مترمکعب است.

وی گفت: این ارقام نشان می‌دهد ما چنان آب را مصرف می‌کنیم که گویی تا ابد این آب وجود دارد، بنابراین اگر به محدودیت منابع آب زیرزمینی و تغییرات بارش و آب‌های سطحی ناشی از تغییر اقلیم و دستکاری انسانی توجه نشود ممکن است با بحران مواجه شویم.

این استاد دانشگاه درباره تخلیه کامل آبخوان دشت اصفهان -برخوار، اظهار کرد: گنجایش حجم آب زیرزمینی بر مبنای حجم آبخوان، ۱۰.۵ میلیارد مترمکعب است که سال ۱۳۶۱ این حجم آب به ۷.۵ میلیارد مترمکعب  و در سال ۱۳۹۹ با توجه به کاهش ۳ میلیارد مترمکعبی آب زیرزمینی این حجم به ۴.۵ میلیارد مترمکعب رسیده است.

پیش‌بینی زمان تقریبی تخلیه آبخوان اصفهان-برخوار در سال ۱۴۱۶ 

وی گفت: اگر در این سال‌ها هیچ‌گونه توسعه صنعت و جمعیت نداشته باشم، بدون محاسبه جدی و بدون در نظر گرفتن عدم تغذیه آبخوان توسط زاینده‌رود مدت‌زمان تقریبی تخلیه کامل آبخوان ۴۰ سال خواهد بود، اما با توجه به توسعه جمعیتی، بارگذاری بیشتر صنعت و کشاورزی و تداوم خشکی زاینده‌رود زمان تقریبی تخلیه آبخوان در سال ۱۴۱۶ پیش‌بینی می‌شود.

نادی تاکید کرد: رویداد کم‌سابقه قطعی گسترده آب در همدان، کسری ۸۰ درصدی مخزن آب سد سفیدرود، افت آب شدید رود راین و دانوب به‌عنوان دومین رود طولانی اروپا  و خشکی رود یانگ تسه در کره و چین، خشکی شدید دریاچه‌های آریزونای آمریکا به گونه‌ای که نتوان از آب آنها برای مبارزه با آتش‌سوزی ناشی از خشکسالی استفاده کرد، زنگ هشدار جدی برای لزوم آینده‌پژوهی و سرمایه‌گذاری به‌موقع و مطمئن در زمینه تامین آب و انرژی پایدار است.

وی یادآور شد: به گفته براد اودل، پژوهشگر مرکز تحقیقات آب‌وهوا در دانشگاه ایالتی کلرادو، «ما طبیعت را برای برآوردن نیازهای خود خم کردیم، حالا طبیعت در حال خم کردن ماست.»